Δεν υπάρχει οικογένεια χωρίς κάποιο μέλος της να έχει ένα μικρό ή μεγαλύτερο πρόβλημα στον θυρεοειδή αδένα. Όμως τελικά πόσα πολλά ή λίγα γνωρίζουμε για αυτόν τον τόσο σπουδαίο για την ανάπτυξη και εύρυθμη λειτουργία όλων των κυττάρων μας, αδένα; Φοβάμαι πως γνωρίζουμε πολύ λίγα, ακόμα και εμείς που παρουσιάζουμε κάποια δυσλειτουργία στον θυρεοειδή και που γνωρίζουμε πως μιλάμε για μια "πάθηση" με κληρονομικό χαρακτήρα και άρα αφορά άμεσα και τα παιδιά μας.

Ποια είναι όμως τα συμπτώματα της δυσλειτουργίας του θυρεοδειδούς αδένα; Σε ποια ηλικία θα πρέπει για πρώτη φορά να ασχοληθώ με τον θυροειδή του παιδιού μου; Ποιες ενδείξεις θα πρέπει να με προβληματίσουν και ποιες εξετάσεις μπορώ να κάνω στο παίδι μου; Συνάντησα την Παιδίατρο-Παιδοενδοκρινολόγο και Επιμελήτρια Α' κυρία Ελένη Δερμιτζάκη και τον Παιδοενδοκρινολόγο και Διευθυντή του Τμήματος Παιδιατρικής – Εφηβικής Ενδοκρινολογίας & Διαβήτη, Παιδιατρικό Κέντρο Αθηνών Δρ. Δημήτριο Θ. Παπαδημητρίου και μιλήσαμε για όλα όσα πρέπει εμείς οι γονείς να γνωρίζουμε για αυτόν τον τόσο σημαντικό αδένα.

Σε ποια ηλικία θα πρέπει για πρώτη φορά να εξετάσω το θυρεοειδή αδένα του παιδιού μου;

Εφόσον δεν υπάρχει ιστορικό θυρεοειδικής νόσου στην οικογένεια και δεν έχετε ειδοποιηθεί από το ινστιτούτο υγείας παιδιού (όπου αποστέλλεται δείγμα ξηρής σταγόνας αίματος από το ποδαράκι όλων των νεογνών την τρίτη ημέρα ζωής τους, από όλα τα μαιευτήρια της χώρας, ώστε να διαγνωστεί έγκαιρα ο σοβαρός συγγενής πρωτοπαθής υποθυρεοειδισμός) και με την προϋπόθεση ότι το παιδί σας δεν παρουσιάζει συμπτωματολογία και αναπτύσσεται φυσιολογικά τόσο σωματικά όσο και πνευματικά, ο πρώτος έλεγχος της θυρεοειδικής λειτουργίας θα γίνει στον πρώτο τακτικό αιματολογικό έλεγχο που θα ζητήσει ο παιδίατρος σε ηλικία 1 με 2 ετών.

Ποιες είναι οι πιο συνηθισμένες “παθήσεις” του συγκεκριμένου αδένα;

Η συχνότερη πάθηση του θυρεοειδούς τόσο στα παιδιά, όσο και στους ενήλικες, είναι η αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα Hashimoto (7% του γενικού πληθυσμού), η οποία μπορεί να παρουσιαστεί σε οποιαδήποτε ηλικία και να διαλάθει για χρόνια της διάγνωσης, λόγω της πολύ αργής εγκατάστασης των συμπτωμάτων. Οφείλεται στην «επίθεση» του ίδιου του οργανισμού στο θυρεοειδή αδένα μέσω αντισωμάτων (που φυσιολογικά προορίζονται για την προστασία του από εξωτερικούς βλαπτικούς παράγοντες). Τα αυτοαντισώματα αυτά δημιουργούν μια φλεγμονή στο θυρεοειδή η οποία μπορεί συχνά να προκαλέσει τη δυσλειτουργία του (συνηθέστερα οδηγεί σε υπολειτουργία αυτού).

Άλλη συχνή αιτία δυσλειτουργίας θυρεοειδούς αδένα στα παιδιά είναι το μικρότερο του φυσιολογικού μέγεθος του (υποπλασία θυρεοειδούς), ο οποίος από ένα σημείο και μετά ανεπαρκεί για την παραγωγή ικανής ποσότητας θυρεοειδικών ορμονών.

Λιγότερο συχνή στα παιδιά είναι η νόσος Graves, που είναι και αυτή αυτοάνοσης αιτιολογίας, όπως η Hashimoto, με τη διαφορά ότι τα αυτοαντισώματα που παράγει ο οργανισμός σε αυτή την περίπτωση οδηγούν σε υπερλειτουργία του θυρεοειδούς.

Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις που πρέπει να με προβληματίσουν ως γονιό;

Συνήθως η δυσλειτουργία του θυρεοειδούς που εμφανίζεται στην παιδική ηλικία προβάλει αρχικά με διαταραχή στην αύξηση. Η υπολειτουργία του θυρεοειδούς οδηγεί συχνότερα σε καθυστέρηση στην αύξηση καθ΄ ύψος και υπερλειτουργία του σε απώλεια βάρους, ταχυκαρδία, εύκολη κόπωση στην άσκηση και αυπνία.

Ποια άλλα συμπτώματα πρέπει να με κάνουν να σκεφτώ το θυροειδή; (για παράδειγμα απώλεια βάρους)

Τα συμπτώματα δυσλειτουργίας του θυρεοειδούς αδένα ποικίλουν ανάλογα με την ηλικία εμφάνισης της διαταραχής. Στη νεογνική και την πρώιμη βρεφική ηλικία τα συμπτώματα που θα πρέπει να προβληματίσουν είναι ο παρατεινόμενος ίκτερος, η υποτονία, η μεγάλη πρόσθια πηγή, η μεγάλη ομφαλοκήλη, η ενδεχόμενη μακρογλωσσία καθώς και οι διαταραχές όρεξης/σίτισης με στασιμότητα ή επιβράδυνση στο μήκος, το βάρος αλλά και την περίμετρο κεφαλής. Αργότερα, στην όψιμη βρεφική, νηπιακή και σχολική ηλικία οφείλουμε να ελέγχουμε τη λειτουργία του θυρεοειδούς σε κάθε παιδί με χαμηλό ρυθμό αύξησης, καθυστέρηση εφηβείας, βρογχοκήλη, αίσθημα κόπωσης, μειωμένη όρεξη, έντονη δυσκοιλιότητα και μαθησιακές δυσκολίες. Όλα τα παραπάνω ενδέχεται να είναι συμπτώματα υποθυρεοειδισμού.

Ενώ η υπερλειτουργία του θυρεοειδούς προβάλει με αυπνία, υπερκινητικότητα, ανησυχία, χαμηλή σχολική επίδοση, ταχυκαρδία, απώλεια βάρους, μυϊκή αδυναμία και διάρροια.

Τι ακριβώς είναι η βρογχοκήλη;

Με τον όρο βρογχοκήλη εννοούμε τη διόγκωση του θυρεοειδούς που μπορεί ή όχι να συνοδεύεται από υπέρ- ή υπολειτουργία του αδένα. Δηλαδή, ο όρος βρογχοκήλη έχει να κάνει με μία ανατομική κατάσταση του θυρεοειδούς που μπορεί να μη συνοδεύεται απαραίτητα από δυσλειτουργία. Βέβαια, σε κάθε παιδί στο οποίο διαπιστώνεται στην κλινική εξέταση βρογχοκήλη θα πρέπει να ελέγχεται τόσο η λειτουργία του θυρεοειδούς, όσο και η ανατομία του με υπέρηχο.

Τι είναι ο υποθυρεοειδισμός και τι ο υπερθυρεοειδισμός;

Ο υποθυρεοειδισμός είναι η υπολειτουργία του θυρεοειδούς που οδηγεί σε μειωμένη έκκριση θυρεοειδικών ορμονών (Τ4 και Τ3). Η συνηθέστερη αιτία του υποθυρεοειδισμού στα παιδιά είναι η θυρεοειδίτιδα Hashimoto που αναφέρθηκε παραπάνω και ακολουθεί η υποπλασία του θυρεοειδούς. Η θεραπεία του, ανεξαρτήτως αιτιολογίας, συνίσταται στη υποκατάσταση της ορμονικής έλλειψης. Χορηγείται δηλαδή συμπλήρωμα θυροξίνης (Τ4).

Υπερθυρεοειδισμό ονομάζουμε την παθολογική κατάσταση που οφείλεται σε υπερβολική παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών. Η συνήθης αιτιολογία του υπερθυρεοειδισμού στην παιδική ηλικία είναι η νόσος Graves που αναφέρθηκε παραπάνω, ενώ δεν αποκλείεται να ευθύνεται και μονήρης θερμός όζος, η ανάδειξη του οποίου γίνεται με υπερηχογράφημα και σπινθηρογράφημα. Η θεραπεία συνίσταται αρχικά στη χορήγηση αντιθυρεοειδικών φαρμάκων, φαρμάκων δηλαδή που μειώνουν τη λειτουργία του θυρεοειδούς. Εφόσον δεν επιτευχθεί ύφεση της νόσου, ή υπάρξει υποτροπή ή ευθύνεται μονήρης θερμός όζος ‘η συνυπάρχει πολυοζώδης βρογχοκήλη μπορεί να οδηγηθούμε και σε χειρουργική αφαίρεση του θερμού όζου ή και ολική θυρεοειδεκτομή, ενώ εναλλακτικά εκτός από την περίπτωση της πολυοζώδους βρογχοκήλης στη νόσο Graves μπορεί να επιλεγεί και η θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο (ουσιαστικά «καίμε» τα θυρεοειδικά κύτταρα).

Μπορεί ένα βρέφος να γεννηθεί με πρόβλημα στο θυροειδή;

Ο συγγενής υποθυρεοειδισμός (ο υποθυρεοειδισμός δηλαδή που υπάρχει από τη γέννηση) είναι κρίσιμης σημασίας να μη διαφύγει της διάγνωσης, μια και η καθυστερημένη έναρξη θεραπείας (μετά τις 2 εβδομάδες ζωής) μπορεί να οδηγήσει σε μη αναστρέψιμη νοητική υστέρηση. Καθώς τα συμπτώματα του συγγενούς υποθυρεοειδισμού είναι μη ειδικά και εγκαθίστανται σταδιακά (βραχνό κλάμα, υποτονία, νωθρότητα, υπνηλία, δυσκοιλιότητα, ομφαλοκήλη, ξηρότητα δέρματος) και με δεδομένη την αναγκαιότητα της άμεσης διάγνωσης, σε όλες τις χώρες του δυτικού κόσμου εφαρμόζεται καθολικός έλεγχος των νεογνών την τρίτη ημέρα ζωής τους με δείγμα αίματος που λαμβάνεται από το ποδαράκι τους και αποστέλλεται στο ινστιτούτο υγείας παιδιού.

Τα αίτια του συγγενούς υποθυρεοειδισμού μπορεί να είναι ανατομικά, π.χ. αγενεσία ή υποπλασία του θυρεοειδούς, ή και έκτοπος θυρεοειδής αδένας, ή μπορεί να είναι λειτουργικά, δηλαδή να υπάρχει ένας ακέραιος δομικά θυρεοειδής που όμως δεν είναι ικανός να παράγει θυρεοειδικές ορμόνες (δυσορμονογένεση).

Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι το screening στην Ελλάδα δεν μπορεί να ανιχνεύσει τον κεντρικό υποθυρεοειδισμό, δηλαδή τον υποθυρεοειδισμό που οφείλεται σε υποφυσιακή ανεπάρκεια ή υποθαλαμική βλάβη, δηλαδή δυσλειτουργίες των ανώτερων κέντρων του εγκεφάλου. Για αυτό η εξέταση από τον παιδίατρο στις 10 μέρες από την έξοδο από το μαιευτήριο είναι απαραίτητη και επιβεβλημένη.

Αν έχω εγώ κάποια πάθηση στο θυροειδή, πρέπει να είμαι πιο υποψιασμένη για το παιδί μου;

Τόσο ο υποθυρεοειδισμός όσο και ο υπερθυρεοειδισμός έχουν κληρονομική προδιάθεση, που σημαίνει ότι ένας γονιός με οποιαδήποτε μορφή δυσλειτουργίας του θυρεοειδούς αδένα (κυρίως όμως αν πρόκειται για αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα), θα πρέπει να ενημερώνει τον παιδίατρο, ο οποίος θα ελέγχει τακτικά (ανά έτος) τη λειτουργία του αδένα του παιδιού με αιματολογικές εξετάσεις.

Ποιες εξετάσεις πρέπει να κάνω και σε ποια ηλικία;

Εφόσον η μητέρα έχει γνωστή θυρεοειδοπάθεια, και κυρίως αν είναι γνωστή η παρουσία αυτοαντισωμάτων στο αίμα της, ο πρώτος αιματολογικός έλεγχος του παιδιού θα πρέπει να γίνει πριν την έξοδό του από το μαιευτήριο με ένα δείγμα αίματος. Στο δείγμα αυτό εκτός από τη θυρεοειδική λειτουργία θα ελεγχθεί και η ύπαρξη των αυτοαντισωμάτων της μαμάς τα οποία θα μπορούσαν να έχουν περάσει στο αίμα του παιδιού και να προκαλέσουν δυνητικά δυσλειτουργία στο θυρεοειδή του. Τα αυτοαντισώματα της μαμάς μπορούν να παραμείνουν στο αίμα του παιδιού έως και έξι μήνες. Στην περίπτωση αυτή είναι πιθανό το παιδί να χρειαστεί παροδικά υποκατάσταση με θυροξίνη.

Στην υπόλοιπη παιδική και εφηβική ηλικία, το παιδί με θετικό οικογενειακό ιστορικό θα πρέπει να ελέγχεται ανά έτος με αιματολογικές εξετάσεις στις όποιες θα πρέπει να ελέγχεται και η παρουσία αυτοαντισωμάτων.

Ποιοι έλεγχοι πραγματοποιούνται στο Παιδιατρικό Κέντρο Αθηνών σχετικά με τον θυροειδή αδένα;

Στο Παιδιατρικό Κέντρο Αθηνών, εκτός από τον αιματολογικό έλεγχο της θυρεοειδικής λειτουργίας και των αντισωμάτων, υπάρχει Παιδοενδοκρινολογικό Τμήμα για την κλινική εξέταση του παιδιού και έλεγχο της ανάπτυξης του, όσο και Παιδοακτινολογικό Τμήμα για τη σωστή και με ακρίβεια απεικόνιση του θυρεοειδούς αδένα και μέτρηση των διαστάσεών του. Να τονιστεί ότι η έγκαιρη και σωστή αντιμετώπιση της όποιας δυσλειτουργίας του θυρεοειδούς διασφαλίζει την ορθή ψυχοσωματική και νοητική ανάπτυξη του παιδιού και του εφήβου.

Για να μάθετε περισσότερες πληροφορίες για το Παιδοενδοκρινολογικό τμήμα του Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών, κάντε κλικ εδώ!

Με όλη  μου την αγάπη

Μυρτώ