Χτες το πρωί έκανα την πρώτη μαστογραφία της ζωής μου. Στην 9η ημέρα του κύκλου μου (δεν ήξερα καν ότι πρέπει να πας σε συγκεκριμένη ημέρα του κύκλου) επισκέφθηκα το Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, κατέβηκα στον όροφο που πραγματοποιούνται οι μαστογραφίες και συνειδητοποίησα με κάπως σκληρό τρόπο πως οι γυναίκες είμαστε πολύ εύθραυστες αλλά και πολύ δυνατές ταυτόχρονα.

Η μαστογραφία μου, έδειξε πως έχω κάποιες κύστες στο στήθος μου και έτσι ο κύριος Βασίλειος Ταταρίδας, Ακτινολόγος, Διευθυντής Απεικονιστικού Εργαστηρίου Μαστογράφου, Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, μου έκανε ένα εξονυχιστικό υπερηχογράφημα που κράτησε 30 λεπτά (για εμένα έμοιασε με μία αιωνιότητα και μία μέρα) για να με καθησυχάσει στο τέλος πως μιλάμε για απλές κύστες.

Παρόλα αυτά μου συνέστησε να κάνω επαναληπτικό υπέρηχο του χρόνου (στο πλαίσιο παρακολούθησης των ευρημάτων) και μία ακόμα μαστογραφία στα 38 μου πριν φτάσω στην ηλικία των 40 που πλέον και τυπικά κάθε γυναίκα ξεκινά τις μαστογραφίες της. Φυσικά θα τηρήσω όσα μου είπε κατά γράμμα...

Τα λεπτά εκείνα λοιπόν, στο σκοτεινό δωμάτιο του υπερήχου και όσο κρεμόμουν από τα χείλη του για να μου πει τι ακριβώς ήταν αυτές οι κύστες, το μυαλό μου έκανε όλα τα παρανοϊκά σενάρια που όμως τελικά δεν είναι καθόλου παρανοϊκά γιατί ο καρκίνος του μαστού "χτυπάει" μία στις 8 γυναίκες και άρα όσο μακρινός μας φαίνεται άλλο τόσο δίπλα μας μπορεί να εμφανιστεί. Συνάντησα τον γιατρό λίγο αργότερα στο γραφείο του για να μου δώσει τα αποτελέσματα των εξετάσεών μου και κάναμε μία κουβέντα για τον καρκίνο του μαστού που άλλαξε μια για πάντα όσα πίστευα για αυτόν τον γυναικείο εφιάλτη. Αντιλήφθηκα ότι αν είμαστε τυπικές με τις εξετάσεις μας, τη μαστογραφία, τον υπέρηχο μαστού και την κλινική εξέταση τότε κρατάμε στα χέρια μας το πιο σπουδαίο "όπλο" ενάντια στον συγκεκριμένο καρκίνο.

Τι ακριβώς είναι η μαστογραφία; Σε τι βάθος στο μαστό φτάνει η ακτινοβολία; 

Η μαστογραφία εκτελείται μέσω της ιοντίζουσας ακτινοβολίας, ή πιο απλά τις ακτίνες Χ. Πρόκειται ουσιαστικά για μια «φωτογραφία» του μαστού. Συνολικά, αποτελείται από τέσσερις λήψεις -κεφαλουραία (en-face) και λοξή - δύο σε κάθε μαστό, προκειμένου να έχουμε μια στερεοτακτική εικόνα του μαστού και να γνωρίζουμε σε ποιο σημείο βρίσκονται τυχόν ευρήματα. Ο μαστός χωρίζεται σε τέσσερα τεταρτημόρια, άνω έσω άνω έξω, κάτω έξω κάτω έσω. Ανάλογα με το πού βρίσκονται τα ευρήματα στη μια λήψη, προσπαθούμε να επιβεβαιώσουμε την ύπαρξή τους στην άλλη λήψη. Ο μαστός ελέγχεται σε όλο του το βάθος.

Πολλές γυναίκες αναβάλουν την μαστογραφία από τον φόβο μήπως πονέσουν. Η συγκεκριμένη σκέψη με ταλαιπώρησε κι εμένα πριν κάνω την πρώτη μου μαστογραφία νωρίτερα σήμερα, όμως δεν πόνεσα καθόλου! Πρόκειται για μύθο, είναι υποκειμενικό ή μήπως τα σημερινά μηχανήματα κάνουν την εξέταση να μην πονάει πια; 

Η γυναίκα πρέπει κατά κάποιο τρόπο να "πονέσει" για να έχουμε μια σωστή μαστογραφία. Όταν αναφερόμαστε στον πόνο εννοούμε την πίεση που δέχεται ο μαστός. Συγκεκριμένα, ο μαστός πρέπει να πιεστεί καλά καθώς με αυτή την άσκηση της πίεσης έχουμε δύο ευεργετικά αποτελέσματα. Καταρχάς, ο μαστός όντας πιεσμένος -στον βαθμό που επιτρέπει το μηχάνημα αλλά και η ανεκτικότητα της γυναίκας στον πόνο- δέχεται μικρότερη δόση ακτινοβολίας. Η ακτίνα Χ για να διαπεράσει έναν μαστό που έχει ένα πάχος για παράδειγμα 8 εκ. θα χρειαστεί περισσότερο χρόνο από έναν μαστό που είναι πιεσμένος και έχει ένα πάχος 5 εκ. Συνεπώς, όσο περισσότερο εκτίθεται ο μαστός στην ακτινοβολία τόσο μεγαλύτερη βλάβη μπορεί να υποστεί. Παράλληλα, αναλύονται και απεικονίζονται καλύτερα όχι μόνο τα στοιχεία του λίπους αλλά και τα αδενικά στοιχεία, ακόμα και τα συμπαγή στοιχεία όταν ασκείται πίεση στον μαστό.

Γιατρέ πότε μια γυναίκα πρέπει να κάνει την πρώτη της μαστογραφία; 

Στατιστικά αποδεικνύεται ότι η ηλικία των 40 ετών είναι η ιδανική για να αρχίσει μια γυναίκα να ελέγχεται συστηματικά. Καλό θα ήταν ωστόσο στην ηλικία των 35 να γίνεται η λεγόμενη «μαστογραφία αναφοράς». Μολονότι, σε αυτή την ηλικία ο κύκλος της γυναίκας είναι φυσιολογικός και ο μαστός είναι πάρα πολύ πυκνός, η πρώτη απεικονιστική προσέγγιση του μαστού μπορεί να αποτελέσει τον οδηγό για τη σύγκριση με τις επακόλουθες μαστογραφίες. Από τα 40 και έπειτα κάνουμε λόγο για ετήσιο μαστογραφικό έλεγχο. Στατιστικά έχει αποδειχτεί ότι οι ηλικίες πριν την εμμηνόπαυση και μετά την εμμηνόπαυση εκεί ανάμεσα στα 45 και τα 55 εμφανίζουν τα περισσότερα κρούσματα καρκίνου του μαστού. Γι’ αυτό σε αυτές τις ηλικίες θέλουμε να έχουμε σε στενή παρακολούθηση τις γυναίκες.

Τότε γιατί να μην κάνω κάθε εξάμηνο να είμαι πιο σίγουρη;

Γιατί δεν έχει αποδειχτεί ότι έχουμε περισσότερα ευεργετικά αποτελέσματα κάνοντας περισσότερες από μία μαστογραφία μέσα στον χρόνο. Ταυτόχρονα, παρότι σήμερα τα «όπλα» μας είναι πάρα πολύ δυνατά, σχεδόν ακίνδυνα, η ακτινοβολία –αν και ελάχιστη- παραμένει ακτινοβολία.

Η ακτινοβολία που δέχεται μια γυναίκα από τη μαστογραφία είναι δηλαδή παρόμοια με εκείνη που δεχόμαστε στην ακτινογραφία για παράδειγμα που κάνουμε στο χέρι μας;

Έχουν διαφορετικά μετρήσιμα μεγέθη. Παρόλα αυτά, η ακτινοβολία που δέχεται μια γυναίκα κατά τη διάρκεια μιας μαστογραφίας είναι μεγαλύτερη από εκείνη που δέχεται κάνοντας μια απλή ακτινογραφία, π.χ. ακτινογραφία θώρακος.  Αξίζει να σημειωθεί βέβαια ότι οι πλέον υπεύθυνοι για την ακτινοπροστασία της γυναίκας είναι οι ακτινολόγοι. Στο σενάριο που μια γυναίκα μικρότερη των 40 ετών έρθει σε εμάς και θέλει να κάνει μαστογραφία, σαν ακτινολόγοι οφείλουμε να διερευνήσουμε αν πράγματι αξίζει να εκτεθεί στην ακτινοβολία.  Αν για παράδειγμα δεν έχει ψηλαφήσει κάτι, δεν έχει οικογενειακό ιστορικό της νόσου ούτε ο γιατρός τής συνέστησε τη μαστογραφία, δεν θα την υποβάλουμε στην εξέταση.

Μπορεί να προκληθεί κάποια βλάβη από την έκθεση στην ακτινοβολία της μαστογραφίας;

Επίσημα δεν έχει ενοχοποιηθεί η ακτινοβολία από τις μαστογραφίες ότι έχει δημιουργήσει καρκίνο στον μαστό έστω και μιας γυναίκας. Στο διαδίκτυο βέβαια θα βρείτε διάφορες θεωρίες. Εμείς οφείλουμε να βασιστούμε σε ό,τι πιο επίσημο, έγκυρο και έγκριτο λαμβάνουμε από την Παγκόσμια Ιατρική Κοινότητα.

Μία γυναίκα που κάνει μαστογραφία σήμερα, μπορεί να νιώθει ασφαλής μέχρι το επόμενο ετήσιο ραντεβού της;

Φυσικά μπορεί να νιώθει απόλυτα ασφαλής. Ο σωστός προληπτικός έλεγχος αποτελείται από τη μαστογραφία, το υπερηχογράφημα των μαστών και την κλινική εξέταση, που δεν είναι άλλη από την ψηλάφηση των μαστών από τον εξειδικευμένο κλινικό ιατρό. Ο τριπλός αυτός έλεγχος πλησιάζει το ποσοστό του 98% όσον αφορά την πρόληψη στον καρκίνο του μαστού. Προσωπικά εκτιμώ ότι μια γυναίκα που κάνει τακτικό έλεγχο ακόμα και να βρει κάτι οι πιθανότητες είναι να είναι αντιμετωπίσιμο. Όταν εμφανιστεί μια κακοήθεια στη μαστογραφία μιας γυναίκας που υποβάλλεται σε ετήσιο προληπτικό έλεγχο, θεωρούμε ότι μετρά το πολύ έναν χρόνο ζωής, διότι στην προηγούμενη μαστογραφία δεν υπήρχε. Βέβαια, δεν γνωρίζουμε αν στον προηγούμενο χρόνο που η μαστογραφία ήταν αρνητική, δεν υπήρχε κάποιο καρκινικό κύτταρο που δεν είχε σχηματίσει ακόμη κάποια μάζα. Βλέποντας όμως και τον όγκο και τον πιθανό χρόνο ζωής του, βρισκόμαστε σε ένα αρκετά ασφαλές χρονικό σημείο για να επέμβουμε. Μάλιστα σήμερα με τις διαγνωστικές μεθόδους, την εξέλιξη στη χειρουργική ιατρική και τη μετέπειτα θεραπεία, περνάμε σε επίπεδα ίασης!

«Αν έχεις πολυκυστικές ωοθήκες δεν κινδυνεύεις από καρκίνο του μαστού», «αν φοράς σουτιέν με μπανέλα, θα κάνεις καρκίνο», «το μεγάλο στήθος είναι πιο ύποπτο». Μύθοι που λέμε οι γυναίκες μεταξύ μας ή πραγματικότητα; 

Όλα τα παραπάνω δεν έχουν απόλυτη επιστημονική εξήγηση. Βασιζόμενοι σε στατιστικά στοιχεία, ο μεγάλος μαστός εμφανίζει λίγο πιο συχνά μια κακοήθεια συγκριτικά με έναν μικρότερο. Οι πολυκυστικές ωοθήκες δε συνδέονται με εμφάνιση καρκίνου του μαστού. Όσον αφορά το στηθόδεσμο,  μπορεί πράγματι να δημιουργήσει δερματικές βλάβες, ωστόσο δεν μπορεί να ενοχοποιηθεί για δημιουργία κακοήθειας. Τέλος, σε πιο πυκνούς μαστούς υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα στατιστικά να αναπτυχθεί μια κακοήθεια. 

Υπάρχει αυτή η ακραία τάση στην Αμερική όπου γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό στον καρκίνο του μαστού προβαίνουν σε προληπτική μαστεκτομή. Πώς βλέπετε εσείς αυτή την τάση; 

Αυτό δεν είναι νόμος. Πάντα λαμβάνουμε υπόψη το κληρονομικό ιστορικό, μιας και ο καρκίνος του μαστού σχετίζεται με την κληρονομικότητα. Για αυτό και κάνουμε τον έλεγχο των γονιδίων. Βέβαια, μια γυναίκα που θα έχει το γονίδιο αυτό, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα νοσήσει από αυτό. Ενδεχομένως, να μην "ανάψει ποτέ η σπίθα" για να αναπτυχθεί ένας καρκίνος του μαστού.

Ποια είναι η πρακτική διαδικασία της μαστογραφίας;

Η πρόταση που κάνουμε εμείς, κυρίως για να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα αλλά και για να πονέσει λιγότερο η γυναίκα από την πίεση που ασκείται, είναι η εξέταση να γίνεται στο πρώτο δεκαήμερο του κύκλου. Η μαστογραφία έχει να κάνει κυρίως με τον πόνο και λιγότερο με την απεικόνιση. Απεναντίας, το υπερηχογράφημα έχει να κάνει κυρίως με την απεικόνιση. Το ίδιο και η μαγνητική τομογραφία, αλλά και κλινική εξέταση, κατά την οποία είναι προτιμότερο ο γιατρός να ψηλαφίσει έναν ορμονικά ήρεμο μαστό και όχι ένα ορμονικά φορτωμένο με οιστρογόνα μαστό. Η προληπτική εξέταση του μαστού πρέπει να γίνεται τις ημέρες που είναι ορμονικά ήρεμος ο μαστός, δηλαδή την 7η-12η  μέρα του κύκλου.

Ποια γυναίκα πρέπει να κάνει μαγνητική τομογραφία; 

Η μαγνητική τομογραφία είναι συμπληρωματική της μαστογραφίας και ακολουθεί τη μαστογραφία. Η μία εξέταση συμπληρώνει την άλλη για να έχουμε μια συνολική εικόνα. Εφόσον, βρεθεί κάτι ύποπτο στη μαστογραφία συνιστάται μια μαγνητική τομογραφία εφόσον το εύρημα δεν επιβεβαιωθεί υπερηχογραφικά.

Η αξιολόγηση όμως είναι ανθρώπινη; Έχει να κάνει με τον ακτινολόγο που βλέπει τη μαστογραφία και τον υπέρηχο, σωστά;

Ισχύει αυτό που λέτε. Το υπερηχογράφημα έχει μεγάλο βαθμό υποκειμενικότητας. Ο ακτινολόγος έχει μεγάλη ευθύνη. Πρόκειται για ανθρώπινες ζωές και η διάγνωσή μου θα είναι καθοριστική για αυτές. Απαιτείται πλήρης προσήλωση και συγκέντρωση στα ευρήματα. 

Τι πρέπει να κάνει μια γυναίκα που πιάνει κάτι στο στήθος της; 

1. Δεν πανικοβάλλεται
2. Με ψυχραιμία κλείνει το ραντεβού στον γιατρό της άμεσα. 

Μπορεί αυτό που πιάνει η γυναίκα να είναι μια απλή κύστη που έχει διογκωθεί λόγω επερχόμενης περιόδου. Καλό είναι να εξεταστεί στις ημέρες του κύκλου που είναι πιο ήρεμος ο μαστός. Σε κάθε περίπτωση, όταν υπάρχει ψηλαφητό εύρημα πρέπει να διερευνηθεί.

Η περιοχή της μασχάλης σχετίζεται με τον μαστό;

Βεβαίως, ποτέ δεν γίνεται έλεγχος χωρίς να απεικονίζεται και η μασχαλιαία κοιλότητα.

Γιατρέ αισθάνομαι ότι οι γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε μαστεκτομή είναι πιο δυνατές...

Οι γυναίκες που έχουν κάνει μαστεκτομή είναι τυπικότατες στους ελέγχους και ενημερώνουν τον γιατρό τους για οποιαδήποτε μεταβολή εντοπίσουν. Είναι δυνατές και εξαιρετικά σπάνια παραιτούνται.

Όταν σας γνώρισα το πρωί σκεφτόμουν πόσο δύσκολο επάγγελμα για έναν άνθρωπο να πρέπει να ανακοινώνει τα «κακά νέα». Όμως, μόλις έφυγα σκεφτόμουν πόσο σημαντικό και σπουδαίο είναι για έναν άνθρωπο, με τα «κακά νέα» που διαμηνύει να προστατεύει και να θεραπεύει τόσες γυναίκες. Έχει κάτι πολύ ιερό η συγκεκριμένη ειδικότητα. 

Είναι πράγματι δύσκολο να είμαστε αγγελιοφόροι κακών ειδήσεων. Έχουμε ζήσει πολύ δύσκολες στιγμές. Όσο σκληρή κι αν είναι μια γυναίκα, λυγίζει στο άκουσμα κακών αποτελεσμάτων.  Η χαρά μας όμως είναι να δίνουμε καλά αποτελέσματα και να βλέπουμε τη γυναίκα να φεύγει από εδώ ανακουφισμένη. Προσωπικά κάνω πάντα μια ευχή: «να είμαστε καλά να τα πούμε και του χρόνου». Μια ευχή που αφορά και αυτόν που την δίνει και εκείνον που τη λαμβάνει! Είναι ευχάριστο να βλέπεις γυναίκες να κάνουν κάθε χρόνο τις εξετάσεις τους, να ακούν ευχάριστα νέα και να τις αποχαιρετάς μέχρι το επόμενο ραντεβού. Ξέρετε, τις γυναίκες πρέπει να τις «φυλάμε» και να τις «φιλάμε». 

Κορίτσια, κλείστε σήμερα το ραντεβού σας για τον έλεγχο του μαστού. Προσωπικά στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών νιώθω απόλυτα ασφαλής. 

Κάντε κλικ εδώ για να δείτε περισσότερες πληροφορίες για το Τμήμα Απεικόνισης Μαστού του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών και μην αμελείτε τον έλεγχό σας.

Με όλη μου την αγάπη,

Μυρτώ