Το ζήτημα των τροφικών αλλεργιών με απασχολεί από την περίοδο της πρώτης μου εγκυμοσύνης. Εγώ ήμουν ανέκαθεν ένα πολύ αλλεργικό παιδί και πράγματι τόσο ο Οδυσσέας όσο και η Ιριάνα, έχουν αυτό που μου λέει η παιδίατρός μας "αλλεργικό υπόβαθρο". Πώς θα αναγνωρίσω όμως πρακτικά αν το παιδί μου έχει κάποια τροφική αλλεργία; Ποια τρόφιμα είναι πιο "ύποπτα" και ίσως πρέπει να τα αποφύγω; Και τι πρέπει να κάνω αν το παιδάκι μου υποστεί αλλεργικό σοκ; Ξέρω ότι και εσείς όπως και εγώ έχετε αυτές τις απορίες, για το λόγο αυτό συνάντησα την Σταυρούλα Γιαβή, Αλλεργιολόγο Παίδων – Ενηλίκων και Διευθύντρια Αλλεργιολογικής Κλινικής, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών και μου απάντησε με απλά λόγια σε όλες μου τις απορίες! 

Πλέον έχω μια σχέση αγάπης με το Παιδιατρικό Κέντρο, γιατί ως μαμά είμαι κάτι παραπάνω από αγχώδης με τα παιδιά μου και όταν βρίσκομαι εκεί, νιώθω ασφαλής και σίγουρη για όλα. Έτσι λοιπόν, θα με δείτε στο εξής πολύ συχνά να σας παρουσιάζω θέματα από τους γιατρούς του, γιατί τους εμπιστεύομαι ιατρικά και μου αρέσει που έχουν τον τρόπο να εξηγούν τα πάντα τόσο αναλυτικά και με γλώσσα που καταλαβαίνουμε εμείς οι μαμάδες! Ας μιλήσουμε λοιπόν για τροφικές αλλεργίες!

Κυρία Γιαβή, πώς θα αναγνωρίσω αν το παιδί μου έχει τροφικές αλλεργίες;

Τα συμπτώματα της τροφικής αλλεργίας μπορεί να παρουσιαστούν άμεσα σε 1-2 ώρες από τη λήψη κάποιας τροφής εάν πρόκειται για άμεσου τύπου τροφική αλλεργία, ή να εμφανιστούν μετά από αρκετές ώρες, ημέρες ή εβδομάδες μετά τη συστηματική κατανάλωση κάποιας τροφής. Αυτό που είναι σημαντικό, είναι να παρακολουθούν οι γονείς το παιδί 1-2 ώρες μετά τη λήψη της τροφής τις πρώτες κυρίως ημέρες εισαγωγής της, ειδικά κατά την περίοδο της σταδιακής αύξησης της ποσότητας τόσο για την εμφάνιση κάποιων αντικειμενικών συμπτωμάτων όσο και την αλλαγή συμπεριφοράς του παιδιού ως προς το φαγητό.

    Τα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν σε άμεσου τύπου τροφική αλλεργία (έως και 2 ώρες από τη λήψη της τροφής – τυπικά στο πρώτο μισάωρο) είναι κάποιο εξάνθημα (κνίδωση) ή πρήξιμο ( αγγειοοίδημα συνήθως σε μάτια, χείλη ή αυτιά), δυσκολία στην ομιλία ή ξαφνικό βράχνιασμα, έμετος ή κοιλιακό άλγος, βήχας ή δύσπνοια ή και έντονη υποτονία, ζάλη ή απώλεια αισθήσεων. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να ενημερώνεται άμεσα ο παιδίατρος του παιδιού ή να μεταφέρεται το παιδί στο Νοσοκομείο για εκτίμηση και αντιμετώπιση γιατί η αντίδραση μπορεί να είναι απειλητική για τη ζωή του παιδιού.

    Συμπτώματα ή σημεία από το γαστρεντερικό σύστημα όπως αίμα στα κακά, συχνές αναγωγές, παρατεινόμενες διαρροϊκές κενώσεις, σιδηροπενική αναιμία ή και ανεπαρκή πρόσληψη βάρους μπορεί να υποδηλώνουν επιβραδυνόμενου τύπου τροφική αλλεργία (ή αλλιώς κυτταρικού τύπου, γαστρεντερικού τύπου, non-IgE τύπου). Τα παραπάνω συμπτώματα θα πρέπει να αναφέρουν οι γονείς στον παιδίατρο του παιδιού τους για να παραπέμπονται έγκαιρα σε ειδικό Αλλεργιολόγο για περαιτέρω διερεύνηση.

Ποια συμπτώματα δεν πρέπει να αγνοήσω;

Οποιαδήποτε συμπτώματα εμφανιστούν τις πρώτες ώρες ή και ημέρες εισαγωγής νέων τροφών στα βρέφη και στα μικρά παιδιά θα πρέπει να αναφερθούν στον παιδίατρο, ώστε να τα αξιολογήσει σωστά. Αυτά όπως αναφέρθηκαν μπορεί να εμφανιστούν άμεσα την πρώτη ώρα και να αφορούν μόνο το δέρμα (εξάνθημα στο δέρμα, πρήξιμο) ή και άλλα συστήματα (βήχας, δύσπνοια, ξαφνικό βράχνιασμα, έντονη υποτονία, έμετοι, διάρροιες, σπασμοί) οπότε το παιδί χρειάζεται άμεση αξιολόγηση από τον παιδίατρο. Μπορεί όμως να εμφανιστούν και τις επόμενες μέρες ή με έξαρση της ατοπικής δερματίτιδας ή συμπτώματα από το γαστρεντερικό (φούσκωμα, διάρροιες, έντονη ανησυχία, άρνηση λήψη τροφής) ή και στους επόμενους μήνες με ανεπαρκής πρόσληψη βάρους.

Πού οφείλονται οι τροφικές αλλεργίες; Είναι κάτι κληρονομικό;

Η τροφική αλλεργία είναι μία ανεπιθύμητη αντίδραση, μία αντίδραση υπερευαισθησίας σε κάποια τροφή με ανοσολογικό μηχανισμό. Το γενετικό υπόστρωμα, η κληρονομικότητα δηλαδή παίζει καθοριστικό ρόλο. Βρέφη των οποίων οι γονείς έχουν ιστορικό αλλεργίας ή αδέλφια με αλλεργική νόσο διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσουν και αυτά αλλεργία. Επίσης βρέφη τα οποία έχουν μέτρια ή βαρειά ατοπική δερματίτιδα είναι υψηλού κινδύνου για την εκδήλωση τροφικής αλλεργίας.  Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την εκδήλωση τροφικής αλλεργίας είναι η γέννηση με καισαρική τομή, ο μη αποκλειστικός θηλασμός τους πρώτους μήνες της ζωής, η λήψη αντιβιοτικών, η  άσκοπη καθυστέρηση εισαγωγής τροφών και άλλα.

Σε ποια ηλικία εμφανίζονται οι τροφικές αλλεργίες;

Η τροφική αλλεργία μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, από τη γέννηση και μετά. Αυτό που διαφοροποιείται είναι η συχνότητα του είδους της τροφής. Το ποσοστό των παιδιών που εμφανίζουν κάποια τροφική αλλεργία φτάνει έως και το 8%, ενώ στις μεγαλύτερες ηλικίες μειώνεται στο 3-4%.

Υπάρχουν κάποια τρόφιμα που είναι πιο “ύποπτα” για αλλεργίες;

 Το γάλα, το αυγό , τα σιτηρά και το ψάρι είναι οι τροφές οι οποίες πιο συχνά προκαλούν αλλεργία στη βρεφική ηλικία. Στην παιδική ηλικία, πιο συχνά ενοχοποιούμενες τροφές είναι το ψάρι, οι φακές και οι ξηροί καρποί, ενώ στην εφηβεία και στην ενήλικη ζωή οι ξηροί καρποί, τα θαλασσινά, τα φρούτα και τα λαχανικά.

Σε ποια ηλικία μπορεί το μωρό μου/παιδί μου να τρώει τα πάντα;

Σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες, συστήνεται το βρέφος να θηλάσει αποκλειστικά τους πρώτους 4-6 μήνες της ζωής του και στη συνέχεια να εισάγει σταδιακά στη διατροφή του όλες τις τροφές, κατάλληλα μαγειρεμένες και επεξεργασμένες για την ηλικία του (πχ . ξηροί καρποί λιωμένοι, όχι ολόκληροι κτλ) Στα βρέφη υψηλού κινδύνου θα πρέπει να προηγείται έλεγχος από ειδικό Αλλεργιολόγο για την ασφάλεια του παιδιού.

Υπάρχουν τροφές απαγορευμένες για τα μωρά;

Από την πλευρά του Αλλεργιολόγου απαγορευμένες είναι οι τροφές οι οποίες έχουν προκαλέσει αλλεργική αντίδραση και οι τροφές που είναι παρόμοιες αλλεργιογονικά με την ενοχοποιούμενη τροφή ή τροφές οι οποίες περιέχουν την ενοχοποιούμενη τροφή τροποποιημένη ή κρυμμένη. Για να δοθούν ξανά οι συγκεκριμένες τροφές θα πρέπει να έχει προηγηθεί Αλλεργιολογικός έλεγχος και εκτίμηση της ενεργότητας της αλλεργίας, ώστε η δοκιμή και η επανεισαγωγή να γίνει υπό την κατάλληλη καθοδήγηση με ασφάλεια.

Από την πλευρά του παιδιάτρου υπάρχουν τροφές οι οποίες δεν συνιστώνται σε βρέφη, όπως είναι το φρέσκο γάλα, το αλάτι, το μέλι (λόγω του κινδύνου της αλλαντίασης) ή οι ξηροί καρποί ολόκληροι (λόγω του κινδύνου πνιγμονής). 

Ισχύει ότι αν παρέχω στο παιδάκι μου μικρή ποσότητα από την τροφή στην οποία έχει αλλεργία θα καταφέρει να την “ξεπεράσει”;

Οι νεότερες εξελίξεις στην κλινική Αλλεργιολογία έχουν δείξει ότι παιδιά ή ενήλικες με επίμονη αλλεργία σε κάποιες τροφές (γάλα, αυγό, σιτηρά, φυστίκι) μπορούν να ωφεληθούν από τη διαδικασία της ειδικής απευαισθητοποίησης στην τροφή που έχουν αλλεργία. Κατά τη διαδικασία αυτή, ακολουθείται ένα πρωτόκολλο το οποίο σχεδιάζεται με βάση τις ειδικές συνθήκες και ανάγκες του κάθε παιδιού (εξατομικευμένο) όπου δίνονται σταδιακά αυξανόμενες δόσεις της ένοχης τροφής, με τελικό στόχο την αύξηση της ποσότητας που ανέχεται το παιδί χωρίς πρόβλημα και επομένως την προστασίας του από την έκθεση σε μικροποσότητες ή/και την θεραπεία του από τη συγκεκριμένη αλλεργία. Η διαδικασία αυτή πρέπει να γίνεται μόνο κάτω από την καθοδήγηση και εποπτεία ειδικού Αλλεργιολόγου οποίος έχει εμπειρία στη συγκεκριμένη διαδικασία και ποτέ να μην αποφασίζονται χειρισμοί από τους ίδιους τους γονείς γιατί η πιθανότητα σοβαρής και επικίνδυνης αλλεργικής αντίδρασης είναι υψηλή.

Μπορώ να δω στην ετικέτα ενός τροφίμου “ύποπτα” συστατικά;

Γονείς παιδιών με τροφικές αλλεργίες (καθώς και τα ίδια τα παιδιά σε μεγαλύτερη ηλικία) θα πρέπει απαραιτήτως να μάθουν να διαβάζουν στις ετικέτες των τροφίμων τα συστατικά αυτών και να αναγνωρίζουν τυχόν ‘κρυφά’ αλλεργιογόνα που μπορεί να προκαλέσουν αντίδραση στο παιδί τους. Με την καθοδήγηση του γιατρού μαθαίνουν να αναγνωρίζουν λέξεις που υποδηλώνουν την παρουσία της ένοχης τροφής έστω και ‘καμουφλαρισμένα’.

Τι ακριβώς είναι το αλλεργικό σοκ;

Η ευρέως γνωστή φράση ως ‘αλλεργικό σοκ΄ αναφέρεται σε σοβαρή και δυνητικά επικίνδυνη για τη ζωή αναφυλακτική αντίδραση. Σε μία αναφυλακτική αντίδραση παρουσιάζονται συμπτώματα όχι μόνο από το δέρμα (κνίδωση ή αγγειοοίδημα), αλλά και από άλλα όργανα όπως το αναπνευστικό σύστημα (βήχας, δύσπνοια, λαρυγγικό οίδημα), το γαστρεντερικό (έμετοι, διάρροια), το καρδιαγγειακό (σημαντική πτώση της αρτηριακής πίεσης) και το νευρικό (σπασμοί). Η κλινική εικόνα μπορεί να είναι ραγδαία και να απειληθεί σοβαρά η ζωή του ασθενούς γιαυτό ακόμα και σε υποψία αναφυλακτικής αντίδρασης θα πρέπει να γίνεται άμεσα επικοινωνία με το γιατρό για οδηγίες.

 Υπάρχουν τεστ που μπορώ να κάνω στο παιδί μου ώστε να αισθάνομαι σίγουρη;

Το αναλυτικό διατροφικό ιστορικό που παίρνει ο Αλλεργιολόγος από τους γονείς οδηγεί το γιατρό στην επιλογή των κατάλληλων ειδικών εξετάσεων (Αλλεργικών τεστ) ώστε να επιβεβαιώσει ή να αμφισβητήσει μία τροφική αλλεργία. Ανάλογα και με το ιστορικό του παιδιού , τα αλλεργικά τεστ αυξάνουν σημαντικά την ακρίβεια της διάγνωσης η οποία μεγιστοποιείται με τη διενέργεια της τροφικής πρόκλησης. 

Περισσότερο ακόμα και από τη σωστή επιλογή των τεστ έχει η σωστή ερμηνεία των αποτελεσμάτων από ειδικό, καθώς η λάθος ερμηνεία μπορεί να οδηγήσει όχι μόνο σε άσκοπες δίαιτες αποκλεισμού, αλλά κυρίως σε σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις του παιδιού. 

Στο Παιδιατρικό Κέντρο μπορείτε να συναντήσετε τους Αλλεργιολόγους που θα εξετάσουν το μικρό σας αστεράκι και θα είστε πλέον ήσυχοι πως γνωρίζετε αν έχει -και ποιες συγκεκριμένα- τροφικές αλλεργίες. Αν θέλετε να δείτε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το Αλλεργιολογικό τμήμα, κάντε κλικ εδώ! 

Με όλη μου την αγάπη,

Μυρτώ (& Οδυσσέας)